همه ما به عنوان موزیسین، صدابردار و متخصص میکس و مسترینگ، با ریورب سر و کار داریم و خیلی از ما چیز زیادی درباره ریورب نمی‌دانیم. ما در این مقاله توضیح کاملی درباره هر آنچه که در مورد ریورب باید بدانید، به شما ارائه خواهیم داد.
ریورب چیست؟
ریورب زمانی ایجاد می‌شود که یک صدا در یک محیط فیزیکی پخش می‌شود و امواج صوتی در تمام جهات ارسال می‌شوند. این امواج صوتی از سطوح مختلف محیط فیزیکی منعکس می‌شوند و شدت صدای این انعکاس‌ها رفته رفته کمتر می‌شود، تا جایی که در نهایت انعکاس‌ها قطع می‌شوند. در محیط‌های فاقد آکوستیک، انعکاس صدا تقریبا همیشه وجود دارد. ما این انعکاس‌های صدا را به شکل یک صدای واحد و پیوسته می‌شنویم؛ به این صدا "ریورب" گفته می‌شود.
نقش ریورب در موزیک پروداکشن چیست؟
روش‌های آکوستیکی و مکانیکی زیادی برای ایجاد ریورب در موزیک پروداکشن وجود دارد. امروزه در موزیک‌های مدرن بیشتر از ریوربهای دیجیتال استفاده می‌شود. ریوربهای دیجیتال هم به صورت دیوایس‌های سخت‌افزاری وجود دارند و هم به صورت پلاگین. این ریورب‌ها انعطاف و کنترل بیشتری را به کاربر ارائه می‌دهند.
انواع ریوربهای دیجیتال
معمولا دو نوع ریورب دیجیتال بیشتر استفاده می‌شود: ریوربهای الگوریتمیک و ریوربهای کانولوشن (convolution). ریوربهای الگوریتمیک، ریورب را از طریق یک سری محاسبات (به صورت یک الگوریتم) شبیه‌سازی می‌کنند. به وسیله ساخت انعکاس صدا به صورت ریاضی‌وار، امکان شبیه‌سازی صدای فضاهای فیزیکی واقعی و یا طراحی یک محیط صوتی جدید و غیرواقعی فراهم می‌شود. از معروف‌ترین ریوربهای الگوریتمیک می‌توان به ریوربهای برند Lexicon، Sonnox Oxford و ریوربهای Exponential Audio اشاره کرد.
ریوربهای کانولوشن که همچنین با نام‌های ریورب سمپلینگ یا IR شناخته می‌شوند، ریورب را از طریق پردازش کردن یک پاسخ ضربه (IR) ایجاد می‌کنند. پاسخ ضربه یا همان IR (مخففImpulse Response) نسخه ضبط شده‌ای از یک سیگنال است که در یک فضای فیزیکی واقعی اجرا شده است. این سیگنال حاوی تمام فرکانس‌ها می‌باشد و با پخش کردن چنین سیگنالی در یک فضای فیزیکی، می‌توان فهمید که یک اتاق چگونه در طول زمان روی صدا اثر می‌گذارد. سازندگان ریوربهای کانولوشن این دیتا را سپس به یک پروفایل ریورب تبدیل می‌کنند و آن را در دسترس کاربران قرار می‌دهند. با استفاده از ریوربهای کانولوشن شما می‌توانید حس وجود داشتن صداها در یک فضای واقعی را ایجاد کنید.
توجه داشته باشید که ریوربهای کانولوشن نسبت به ریوربهای الگوریتمیک صدای ریورب طبیعی‌تری دارند، اما فشار بیشتری به CPU کامپیوتر شما وارد می‌کنند و این موضوع باعث ایجاد تاخیر یا همان Latency می‌شود. به همین خاطر توصیه نمی‌شود در پروژه‌هایتان تعداد زیادی پلاگین ریورب کانولوشن را لود کنید.
کنترل‌های موجود در ریوربهای دیجیتال
در حالت دیجیتال، ما می‌توانیم صدای ریورب را تنظیم و شخصی‌سازی کنیم. در ادامه کنترل‌های رایجی که در ریوربهای دیجیتال وجود دارند را به شما توضیح خواهیم داد.
Pre-delay
Pre-delay فاصله زمانی بین بخش شدن صدای مستقیم و شروع انعکاس‌های اولیه است؛ انعکاس‌های اولیه، انعکاس‌هایی هستند که پیش از رسیدن به گوش شنونده، تنها از یک یا دو سطح انعکاس پیدا می‌کنند. زمان pre-delay در اتاقهای بزرگتر، بیشتر است؛ چرا که در این حالت زمان بیشتری طول می‌کشد تا صدا به یک سطح برسد و از آن منعکس شود.
Decay time
پارامتر Decay time که با نام Reverb Time یا Reverb Tail هم شناخته می‌شود، مدت زمانی است که طول می‌کشد تا شدت فشار صوتی (SPL) در یک اتاق به میزان 60 دسی‌بل کاهش پیدا کند. اگر یک اتاق کوچک و یک اتاق بزرگ، هر دو با متریال‌های مشابهی ساخته شده باشند، اتاق بزرگتر decay time طولانی‌تری خواهد داشت. معمولا اتاق‌هایی که دارای سطوحی مانند چوب یا بتن هستند که صدا را به شدت منعکس می‌کند، نسبت به اتاق‌هایی که دارای سطوح جاذب مانند فرش یا پارچه هستند، decay time طولانی‌تری دارند.
Diffusion
Diffusion به انتشار و تراکم انعکاس‌های صدا گفته می‌شود. هرچه مقدار Diffusion کمتر باشد، تراکم انعکاس‌های اولیه کمتر خواهد بود و شما می‌توانید هر انعکاس صدا را با وضوح بیشتری بشنوید. هرچه مقدار Diffusion بیشتر باشد، تراکم انعکاس‌ها بیشتر می‌شود و شما ریورب یکدست‌تر و پُر تری را خواهید شنید.
Damping
پارامتر Damping، جذب شدن فرکانس‌های بالای ریورب را کنترل می‌کند. هرچه مقدار پارامتر Damping کمتر باشد، جذب فرکانس‌های بالا کمتر می‌شود. به بیان دیگر، اگر می‌خواهید فرکانس‌های بالا کشش زمانی بیشتری داشته باشند و دیرتر محو شوند، باید مقدار پارامتر Damping را کاهش دهید؛ در این حالت صدای ریورب روشن‌تری خواهید داشت. بدیهی‌ست که اگر می‌خواهید ریورب دارک‌تر و تیره‌تری داشته باشید، باید مقدار پارامتر Damping را افزایش دهید.
Dry/wet
پارامتر Dry/wet، تناسب بین سیگنال اصلی و سیگنال ریورب را تنظیم می‌کند. این پارامتر معمولا به صورت یک دکمه چرخشی در پلاگین‌ها دیده می‌شود.
کنترل تُن ریورب
بسیاری از پلاگین‌های ریورب، دارای اکولایزر و فیلتر داخلی هستند و شما با استفاده از آن‌ها می‌توانید تُنالیته ریورب را تنظیم کنید. به عنوان مثال با استفاده از فیلترهای high pass می‌توانید فرکانس‌های بیس اضافی و نامطلوب ریورب را حذف کنید. توجه داشته باشید که استفاده از ریورب‌هایی با کشش زمانی طولانی می‌تواند میکس شما را ناواضح کند؛ در چنین حالتی با تنظیم تُنالیته ریورب می‌توانید فضای کافی را برای المان‌های مهم‌تر میکس ایجاد کنید.
انواع صداهای ریورب
وقتی صحبت از انواع صداهای ریورب می‌شود، منظور کاراکتر صوتی ریورب است که در ادامه انواع آن را توضیح خواهیم داد:
Hall reverb
ریورب Hall مشخصات فیزیکی منحصر به فرد سالن‌های کنسرت را دارد؛ یعنی فضاهای بزرگی که کشش زمانی ریورب در آن‌ها طولانی است.
Room reverb
ریورب Room مشخصات فیزیکی منحصر به فرد اتاقهای کوچک‌تری مانند استودیوهای موسیقی یا فضای هال خانه‌ها را دارد. در چنین ریورب‌هایی معمولا کشش زمانی ریورب، کوتاه‌تر است.
Chamber reverb
ریورب Chamber مشخصات فیزیکی منحصر به فرد فضاهای چیمبر (فضاهایی با انعکاس صوتی بالا) را دارد، مانند راه پله‌ها و راهرو‌ها. در برخی استودیوهای بزرگ هم اتاقهای مخصوصی با نام چیمبر وجود دارد که در آن صدای مد نظر را از اسپیکر پخش کرده و صدای منعکس شده از اسپیکر در اتاق چیمبر را با میکروفون ضبط می‌کنند. به این ترتیب ریورب منحصر به فردی به صدا اضافه خواهد شد.
Plate reverb
ریورب Plate در نتیجه ارتعاش یک صفحه فلزی ایجاد می‌شود. در یک پلیت ریورب سخت‌افزاری، یک صفحه فلزی بزرگ درون یک محفظه به صورت معلق قرار دارد؛ یک درایور کوچک و حداقل یک پیکاپ هم به این صفحه فلزی متصل هستند. سیگنال خام از طریق کنسول یا کارت صدا به درایور ارسال می‌شود و به این ترتیب صفحه فلزی به ارتعاش در می‌آید. پیکاپ، این ارتعاش‌ها را دریافت کرده و خروجی قابل استفاده برای سیستم‌های میکسینگ را ارائه می‌دهد. هرچه این صفحه فلزی بزرگتر باشد، کشش زمانی ریورب ما طولانی‌تر خواهد بود. ریوربهای Plate معمولا از سایر ریورب‌ها صدای روشن‌تری دارند.
Spring Reverb
اسپرینگ ریورب در نتیجه ارتعاش فنرها ایجاد می‌شود. در دیوایس‌های اسپرینگ ریورب سخت‌افزاری، سیگنال دیجیتال به مبدلی که به یک سمت فنرها متصل شده، ارسال می‌شود و آن‌ها را به ارتعاش در می‌آرود و سپس این ارتعاش‌ها توسط یک مبدل دیگر دریافت می‌شوند. هرچه طول فنرها بیشتر باشد، کشش زمانی ریورب هم طولانی‌تر خواهد بود.
ریوربهای Hall، Romm و Chamber صدایی سه‌بعدی دارند، چرا که صدای این ریورب‌ها در اتاقهای واقعی ضبط می‌شوند و در چنین حالتی صدا در سه بُعد منعکس می‌شود. این در حالی‌ست که ریوربهای Plate و Spring صدایی دو‌بعدی دارند.
چه زمانی و چگونه از ریورب استفاده کنیم؟
ریورب تقریبا در تمام موزیک‌های مدرن استفاده می‌شود و نقش پررنگ آن غیر قابل انکار است. در ادامه تکنیک‌هایی را برای استفاده از ریورب با شما درمیان خواهیم گذاشت.
نکات کلی درباره استفاده از ریورب
شما نباید ریورب را تنها به عنوان یک افکت در نظر بگیرید. با اضافه کردن ریورب، شما در حقیقت سیگنال جدیدی را به میکس اضافه می‌کنید؛ سیگنالی که باید به عنوان یک المان مستقل در میکس در نظر گرفته شود و با سایر المان‌های میکس هم هماهنگ شود.
حالت استاندارد نحوه استفاده از ریورب این است که شما پلاگین ریورب را روی یک کانال return یا همان auxiliary لود می‌کنید (یعنی از ریورب به صورت پلاگین Send استفاده می‌کنید). سپس پارامتر dry/wet را روی حالت 100% wet قرار می‌دهید. به این ترتیب سیگنال خام و سینگال ریورب از هم تفکیک می‌شوند و این حالت به شما اجازه می‌دهد هر کدام از سیگنال‌ها را با دقت بیشتری پردازش کنید.
مانند هر المان دیگری در میکس، بهتر است سیگنال ریورب را اکولایز کنید و فرکانس‌های پایین‌تر از 200 Hz یا بالاتر از 8 kHz را در آن کات کنید. اگر ریورب شما انرژی زیادی در فرکانس‌های بیس داشته باشد، وضوح فرکانس‌های بیس میکس شما از دست خواهد رفت. اگر ریورب شما انرژی زیادی در فرکانس‌های بالا داشته باشد، وکال و اینسترومنت‌های لید شما به خوبی در میکس شنیده نخواهند شد.
ریورب در پروسه میکس
با وجود انواع مختلف ریورب‌هایی که در دسترس ما قرار دارد، چگونه باید بفهمیم کدام نوع ریورب برای میکس ما مناسب است؟
هیچوقت یک نوع ریورب برای تمام سناریوهای میکس مناسب نیست. شاید یک ریورب برای وکال ایده‌آل باشد، اما برای درامز اصلا مناسب نباشد. حتی ریوربی که برای درامز در سبک پاپ مناسب است، ممکن است برای درامزی که می‌خواهید برای موسیقی راک استفاده کنید، گزینه مناسبی نباشد. انتخاب نوع ریورب کاملا سلیقه‌ای است و قاعده سفت و سختی ندارد، اما شما با کسب تجربه تصمیم‌گیری بهتری در انتخاب آن خواهید داشت. در ادامه نکاتی کلی را برای هر اینسترومنت به شما خواهیم گفت.
ریورب برای درامز
درام کیت‌های مختلف، صدای بسیار متفاوتی از یکدیگر دارند و به همین دلیل یک نوع ریورب خاص را نمی‌توان برای تمام آن‌ها استفاده کرد. پیشنهاد می‌کنیم خودتان ریوربهای مختلف را امتحان کرده و ببینید کدام یک از نظر خودتان خوش‌صداتر هستند؛ با این‌حال، به چند نکته کلی اشاره می‌کنیم که رعایت کردن آن‌ها موجب می‌شود ریورب شما به شکلی پایدار در میکس قرار بگیرد:
مهمترین نکته‌ای که باید در نظر داشته باشید این است که یک کیت درام واقعی، در یک اتاق واقعی ضبط می‌شود؛ پس اگر از ریوربهای مختلفی برای کیک درام، اسنیر، های‌هت و... استفاده کنید، کیت درام شما صدایی غیر طبیعی پیدا خواهد کرد. قطعا شما می‌توانید با استفاده از برخی ریورب‌ها کاراکتر صوتی خاصی به برخی از المان‌های کیت درام بدهید، اما در صورتی که از تنها یک ریورب برای تمام صداهای درامز استفاده کنید، صدایی مسنجم‌تر و طبیعی‌تر خواهید داشت. فقط توجه داشته باشید که فرکانس‌های بیس ریورب به وضوح کیک درام لطمه می‌زنند؛ پس کیک درام را به باس ریوربی که برای سایر اجزای درامز استفاده کرده‌اید، ارسال نکنید.
ریورب برای وکال
این که چگونه از ریورب برای وکال استفاده کنید، کاملا بستگی به صدای وکالی دارد که می‌خواهید به آن برسید. اگر می‌خواهید صدای وکال کاملا در ریورب غرق شود، به یک ریورب با کشش صدای طولانی نیاز دارید. اگر یک موزیک رپ را میکس می‌کنید و می‌خواهید وکال شفاف و خشک باشد، به یک ریورب با کشش زمانی کوتاه نیاز دارید؛ حتی ممکن است برای موسیقی رپ به هیچ ریوربی برای وکال نیاز نداشته باشید.
صرف نظر از این که به چه صدای ریوربی برای وکال می‌خواهید دست پیدا کنید، چند نکته کلی را باید مد نظر قرار دهید:
ریورب را به شکلی اکولایز کنید که سیگنال ریورب با سیگنال اصلی وکال تداخلی در فرکانس‌های مهم و اصلی نداشته باشد. همچنین حواستان به کلمات دارای حرف "سین" باشد. گاهی وقت‌ها لازم است پیش از پلاگین ریورب، یک پلاگین De-Esser قرار دهید تا صدای حرف "س" کمتر به ریورب وارد شود؛ در صورتی که حرف "س" با شدت ادا شده باشد، صدای آن با ریورب کشش پیدا می‌کند و به صدای نامطلوبی تبدیل می‌شود. همچنین بهتر است سیگنال ریورب را از مرکز استریو ایمیج دور کرده و آن را در سمت چپ و راست استریو ایمیج قرار دهید تا با وکال مونو که در مرکز استریو ایمیج قرار گرفته، تداخل پیدا نکند.
ریورب برای گیتار، پیانو، کیبورد و...
در مورد این اینسترومنت‌ها هم نکاتی عمومی را بیان می‌کنیم. سازهایی که کشش صدای طولانی دارند، مانند گیتار و سینتی‌سایزرها، ممکن است با دنباله ریورب تداخل فرکانسی پیدا کنند. پس لازم است ریورب را به شکلی اکولایز کنید که با سیگنال اصلی تداخل پیدا نکند.
اگر هم یک ساز اجرای آکوردی دارد، بهتر است از ریورب زیادی برای آن استفاده نکنید، چرا که در این صورت احتمالا ریورب موجب هرچه ناواضح‌تر شدن آکوردها خواهد شد.
ریورب برای گیتار بیس
از آنجایی که وضوح فرکانس‌های بیس در میکس اهمیت ویژه‌ای دارد، بهتر است به گیتار بیس (یا هر نوع بیس دیگری) هیچ ریوربی اضافه نکنید. البته در شرایط خاص می‌توانید از ریورب به عنوان یک افکت خلاقانه روی بیس استفاده کنید (مثلا در حالتی که گیتار بیس نقش اینسترومنت لید را داشته باشد و پارت سولو اجرا کند)، اما در چنین حالتی هم باید با استفاده از اکولایزر، فرکانس‌های بیس ریورب را حذف کرده و سیگنال ریورب را محدود به بخش میدرنج و فرکانس‌های بالا کنید. سیگنال گیتار بیس شما نباید هیچ تداخلی با ریورب در قسمت فرکانس‌های بیس داشته باشد.