میکس صدا در موسیقی شامل ترکیب کردن ترک‌های ضبط شده، تنظیم کردن لِول‌ها و جلوه دادن قطعه موسیقی به بهترین شکل ممکن است. اما برای دستیابی به چنین چیزی باید چه کاری انجام دهیم؟ یک مهندس میکس چگونه به یک میکس فوق‌العاده می‌رسد؟
اگر شما یک تنظیم‌کننده هستید، لازم است با اصول ابتدایی میکس آشنا باشید؛ چرا که آشنایی با اصول میکس به شما کمک می‌کند تنظیم‌هایی بسازید که پروسه میکس را برای مهندس میکس آسان‌تر می‌کنند. با داشتن اطلاعات کافی از میکس، می‌توانید در پروسه تنظیم تصمیمات بهتری بگیرید که به صدادهی هرچه بهتر موزیک شما کمک قابل توجهی خواهد کرد. فراموش نکنید که یک میکس خوب یا یک ضبط و تنظیم خوب شروع می‌شود. در این مقاله نگاه کوتاهی به اصول میکس خواهیم داشت.
میکس چیست؟
به بیان ساده، میکس صدا پروسه بهبود صدای یک پروژه مولتی ترک است و این کار با تنظیم کردن ولوم ترک‌ها، بالانس کردن فرکانس‌ها، pan کردن صداها به چپ و راست، کمپرس کردن صداها و اضافه کردن افکت‌های مختلف مانند دیلی، ریورب و... انجام می‌شود. مهندسان میکس برای انجام این پروسه از نرم‌افزارها یا سخت‌افزارهای مختلفی استفاده می‌کنند.
پروسه میکس را می‌توان به سه مرحله اصلی تقسیم کرد: آماده سازی، بالانس کردن و پردازش:
- مرحله آماده سازی شامل گوش دادن و آنالیز کردن تک تک ترک‌ها می‌شود.
- مرحله بالانس کردن شامل قرار دادن صداها در فضای مناسب داخل میدان استریو و تنظیم کردن ولوم و panning صداهاست، به شکلی که صداها در کنار هم یک تصویر صوتی منسجم را تشکیل دهند.
- مرحله پردازش شامل استفاده از اکولایزر، کمپرسور، ریورب، دیلی و... برای هرچه خوش‌صداتر کردن میکس است.
توجه داشته باشید که شما به عنوان تنظیم کننده، هم می‌توانید خودتان کارتان را میکس کنید و هم می‌توانید پروژه را به یک مهندس میکس حرفهای واگذار کنید. البته حالت سومی هم وجود دارد؛ شما می‌توانید پس از به سرانجام رساندن تنظیم قطعه، یک میکس کلی روی آن انجام دهید و از مهندس میکس بخواهید میکس شما را ادامه داده و آن را بهبود دهد. در این حالت ایده‌های شما بهتر حفظ خواهند شد.
آماده‌سازی پروژه میکس
اولین مرحله در میکس کردن قطعات موسیقی، آماده‌سازی پروژه درون نرم‌افزار میزبان (DAW) است. در این مرحله ترک‌ها نام‌گذاری و کدگذاری رنگی می‌شوند تا مهندس میکس در حین انجام پروژه به راحتی بتواند ترک‌های مد نظرش را پیدا کند. شما به عنوان تنظیم کننده، با نام‌گذاری مناسب تک تک ترک‌ها به مهندس میکس کمک می‌کنید پروژه را هرچه سریع‌تر و راحت‌تر شروع کند.
مهندس میکس سپس ترک‌های مرتبط را به یک باس هدایت می‌کند؛ مثلا کیک درام، اسنیر و های‌هت به باس درام منتقل می‌شوند. باس، یک کانال است که چند ترک مختلف را به صورت یک گروه واحد در می‌آورد. در این حالت می‌توان تمام ترک‌های داخل گروه را به صورت همزمان پردازش کرد.
ضبط مناسب صداها
اگر می‌خواهید موزیک نهایی شما صدادهی خوبی داشته باشد، باید از همان مرحله ضبط به کیفیت صداها دقت کنید، چرا که اگر صداها به شکل مناسبی ضبط نشده باشند، در مرحله میکس امکان معجزه وجود ندارد و مهندس میکس تنها تا حدی می‌تواند صداها را پولیش کند. میکس موسیقی مانند آشپزی است؛ شما نمی‌توانید با مواد اولیه بی‌کیفیت به یک غذای خوش طعم برسید. یک میکس خوب هم با صداهای باکیفیتی که خوب ضبط شده‌اند شکل می‌گیرد.
هنگام ضبط به محل قرارگیری میکروفن، گین کارت صدا و پری‌امپ و پرفورمنس نوازنده و خواننده توجه کنید. حواستان باشد سازها به خوبی کوک شده باشند، نوازنده‌ها و خوانند‌ها کار را به خوبی تمرین کرده باشند و هنگام ضبط از میکروفن‌ها و کابل‌های باکیفیت استفاده شود. همچنین هنگام ضبط سعی نکنید صداها را زیاد اکولایز کنید و بیشتر تمرکزتان را صرف ضبط هرچه بهتر صداها بدون استفاده از پردازش‌های اضافی کنید.
لِول بندی و تنظیم Panning
زمانی که پروژه میکس مرتب شد، نوبت به تنظیم لِول و pan کردن ترک‌ها می‌رسد. تعیین ولوم مناسب ترک‌ها و پوزیشن آن‌ها در میدان استریو، اولین مرحله برای رسیدن به یک میکس باکیفیت است. معمولا در قطعات موسیقی، این صداها در مرکز استریو ایمیج قرار می‌گیرند و pan نمی‌شوند: وکال، بیس، اسنیر و کیک درام.
پس از pan کردن سایر اجزای درامز، ملودی و باقی المان‌های ریتمیک را می‌توانید تا حدودی به سمت چپ یا راست pan کنید تا فضای کافی برای وکال در مرکز استریو ایمیج ایجاد شود.
پردازش صداها
پس از آن که صداها را pan کرده و لِول‌بندی مناسبی برای آن‌ها انجام دادید، نوبت به پردازش صداها می‌رسد. از این مرحله به بعد است که پروسه میکس جذاب می‌شود. معمولا در این مرحله با استفاده از EQ، کامپرشن، ریورب، دیلی و... صداها تقویت می‌شوند. هدف این است که اینسترومنت‌ها با توجه به زمینه میکس و در کنار سایر اینسترومنت‌ها، خوب صدا بدهند.
با استفاده از اکولایزر می‌توان برای صداهایی که محدوده فرکانسی مشابهی را اشغال می‌کنند، فضای مناسبی باز کرد. کامپرشن هم داینامیک رنج صداها را کنترل می‌کند، یعنی تفاوت بخش‌هایی که ولوم بلندی دارند را با بخش‌هایی که صدای آهسته‌تری دارند کاهش می‌دهد. اگر میکس دارای صداهایی با داینامیک رنج گسترده باشد، با استفاده از کامپرشن می‌توان چنین صداهایی را بهتر در میکس نشاند.
ریورب، انعکاس صدا در یک فضای فیزیکی را شیبه‌سازی می‌کند. شما با استفاده از ریورب می‌توانید به صداها عمق داده و حس واقعی‌تر و طبیعی‌تری به میکس خود بدهید. به طور کلی هرچه ریورب بیشتری به یک صدا بدهید، آن صدا از شنونده دورتر می‌شود و وضوح آن کاهش پیدا می‌کند.
اشتباهات افراد مبتدی در انجام میکس
حالا که با تمام مراحل میکس آشنا شدید، می‌توانید خودتان این مراحل را تمرین کنید تا با آن آشنایی بیشتری پیدا کنید. تازه واردهای دنیای میکس معمولا مرتکب چند اشتباه مبتدیانه می‌شوند. این اشتباهات عبارتند از:
1. استفاده نکردن از تجهیزات مانیتورینگ باکیفیت
استفاده نکردن از هدفون یا اسپیکرهای باکیفیت و مخصوص میکس، موجب می‌شود شما میکس را با وضوح پایینی بشنوید؛ قاعدتا در چنین حالتی نمی‌توانید به نتیجه مطلوبی دست پیدا کنید.
یک جفت اسپیکر مانیتورینگ باکیفیت یا هدفون مخصوص میکس، به شما اجازه می‌دهد صداها را با تمام جزئیات بشنوید و مشکلات را شناسایی کنید. مشکلاتی مانند ماسکه شدن فرکانس‌ها، کلیپ شدن سیگنال، غیر یکدست بودن بلندی صدای ترک‌ها و... چنین مشکلاتی را نمی‌توانید با اسپیکرها یا هدفون‌های بی‌کیفیت شناسایی کنید.
2. استفاده نکردن از ترک‌های رفرنس برای میکس
شما باید ترک‌های رفرنسی داشته باشید که بتوانید ترک خود را با آن‌ها مقایسه کنید. راحت‌ترین راه برای این که بفهمید میکس شما خوب صدا می‌دهد یا نه، این است که میکس خود را با یک ترک حرفهای مقایسه کنید. انتخاب ترک رفرنس آسان است. شما باید ترکی را به عنوان رفرنس انتخاب کنید که با صدادهی آن آشنا باشید و آن را به خوبی بشناسید. این ترک همچنین به لحاظ صدادهی باید نزدیک به میکس خودتان باشد؛ برای مثال اگر یک ترک پاپ را میکس می‌کنید، ترک رفرنس را از میان موزیک‌های پاپ انتخاب کنید. مقایسه کردن میکس با ترک رفرنس، گوش‌های شما را کالیبره می‌کند و به شما کمک می‌کند میکس‌هایتان را به خوبی آنالیز کنید.
3. میکس کردن با ولوم بالا
وقتی هنگام میکس کردن ترک ولوم اسپیکرها را زیاد می‌کنید، مانند این است که بخواهید ادیت عکس را با مانیتوری انجام دهید که روشنایی صفحه نمایش آن را تا انتها زیاد کرده باشید. در این حالت شما نه تنها نمی‌توانید صدا را به شکل دقیقی بشنوید، بلکه گوش‌های شما هم خیلی زود خسته می‌شوند. در چنین شرایطی نمی‌توانید تصمیمات درستی برای میکس قطعه اتخاذ کنید. پس حتما پیشنهاد می‌کنیم که ولوم اسپیکر را هنگام میکس پایین بیاورید.
البته دلایل دیگری هم برای این کار وجود دارد. اگر به تازگی وارد دنیای میکس شده باشید، احتمالا در اتاقی کار می‌کنید که آکوستیک بی‌نقصی ندارد. ولوم بلند اسپیکرها موجب می‌شود تا ایرادات آکوستیکی محیط شما بیشتر نمایان شوند و در این حالت، شما صداها را به شکل دقیقی نمی‌توانید بشنوید.
4. استراحت نکردن در حین میکس
حتی اگر به اسپیکرها یا هدفون با ولوم پایین گوش کنید، باز هم گوش‌های شما در طول زمان خسته می‌شوند و نمی‌توانند جزئیات صداها را بشنوند. برای غلبه بر این مشکل، شما باید در طول پروسه میکس مدام به خودتان استراحت دهید. از پای کامپیوتر بلند شوید، بایستید، کمی حرکات کششی انجام دهید و پس از چند دقیقه، با گوش‌هایی استراحت کرده به میکس ادامه دهید.
چطور از کامپرشن، اکولایزر و ریورب استفاده کنیم؟
پروسه میکس معمولا با تنظیم کردن فیدرها و panning آغاز می‌شود. پس از پشت سر گذاشتن این مرحله و زمانی که به بالانس مناسبی دست پیدا کردید، می‌توانید به سراغ افکت‌هایی مانند اکولایزر، کمپرسور، نویز گیت و ریورب بروید.
کمپرسور، داینامیک رنج سیگنال را کاهش می‌دهد و به بیان دیگر، اختلاف بین بخش‌هایی که صدای آرامی دارند با بخش‌هایی که صدای بلندی دارند را کاهش می‌دهد. در صورتی که بیش از حد از کامپرشن استفاده کنید، میکس شما بی‌روح و بی‌انرژی خواهد شد. کمپرسور ابزاری ضروری برای رسیدن به یک میکس خوب است، اما یاد گرفتن استفاده صحیح از آن نیازمند تجربه و آزمون و خطاست.
اکولایزر یا EQ طیف فرکانسی ترک را تغییر می‌دهد. شما با استفاده از اکولایزر می‌توانید فرکانس‌های نامطلوب را کمرنگ یا محدوده‌های فرکانسی خاصی را برجسته‌تر کنید.
ریورب به صداها عمق می‌دهد و حس قرار داشتن صدا در یک محیط فیزیکی را به شنونده القا می‌کند. ریورب معمولا بیشتر روی صداهای پس‌زمینه استفاده می‌شود.
به کلیت میکس توجه کنید، نه صداهای مجزا
ترک‌های مجزا در میکس، مانند قطعات یک پازل هستند و در نهایت این تصویر کلی پازل است که اهمیت دارد. شما در حین میکس، از سولو کردن ترک‌ها باید تا جای ممکن پرهیز کنید و هر اینسترومنت را در تناسب با سایر اینسترومنت‌ها میکس کنید.
چه شما تنظیم کننده‌ای باشید که پروژه‌هایش را به یک مهندس میکس محول می‌کند و چه تنظیم کننده‌ای باشید که می‌خواهد خودش پروژه‌هایش را میکس کند، نکاتی که در این مقاله بیان شد به شما کمک می‌کنند تا درک بهتری از پروسه میکس داشته باشید و از بسیاری از اشتباهات در مرحله تنظیم مانند کمپرس کردن بیش از حد صداها، اجتناب کنید. اگر خودتان می‌خواهید کارهایتان را میکس کنید، به خاطر داشته باشید که یاد گرفتن میکس آسان است، اما کسب مهارت در این حوزه نیازمند تمرین و تلاش فراوان خواهد بود. شما هرچقدر هم که ویدیوهای آموزشی میکس را در یوتیوب تماشا کنید، باز هم نیاز به تمرین و تجربه زیادی نیاز خواهید داشت تا بتوانید کیفیت صدای قابل قبولی را در ترک‌هایتان ایجاد کنید. مقایسه کردن میکس‌هایتان با ترک‌های رفرنس را هم فراموش نکنید!