همیشه موزیسین‌ها و برخی سازها در صدادهی موسیقی هر دوره تاثیر گذاشته‌اند. اما سخت‌افزارهای استودیویی هم به واسطه کاراکتر صوتی منحصر به فردی که دارند، تاثیر پررنگی روی قطعات موسیقی گذاشته و تعدادی از آن‌ها توانسته‌اند صدای موسیقی را برای همیشه تغییر دهند. در این مقاله با تاثیرگذارترین سخت‌افزارهای استودیویی آشنا خواهید شد.
EMT 140 Plate Reverb
پلیت ریورب EMT 140 تاثیر بسیار قابل توجهی در استودیوها گذاشت. پیش از عرضه این ریورب، شما برای این که بتوانید به صداها ریورب بدهید، به یک استودیوی بزرگ با ریورب طبیعی یا اتاق‌هایی که با نام چیمبر (Chamber) شناخته می‌شوند، نیاز داشتید. این روزها اما ریورب به بخشی ضروری در موزیک پروداکشن تبدیل شده و شما با یک کلیک ماوس می‌توانید به انواع ریورب‌ها دسترسی داشته باشید، اما همیشه دسترسی به ریورب اینقدر آسان نبوده است.
بیل پاتنم، موسس کمپانی یونیورسال آدیو، به عنوان اولین کسی شناخته می‌شود که در سال 1947 از ریورب مصنوعی استفاده کرد. دستگاهی که او استفاده می‌کرد شامل یک اسپیکر و یک میکروفن بود که در دستشویی استودیوی او در شیکاگو قرار گرفته بودند. به این ترتیب ریورب اکو چیمبر متولد شد. در سال 1957، کمپانی آلمانی EMT دیوایس جدیدی را با نام EMT 140 plate reverb تولید کرد. خیلی زود بسیاری از استودیوهای بزرگ به این ریورب مجهز شدند.
پلیت ریورب صدای منحصر به فرد خودش را دارد و نسبت به ریورب طبیعی درون محیط‌های فیزیکی، متفاوت است. پلیت ریورب EMT 140 حدود 272 کیلوگرم وزن داشت و به یک ورودی مونو و یک خروجی مونو مجهز شده بود. صدای این ریورب در بسیاری از قطعات موسیقی معروف دهه‌های شصت و هفتاد میلادی شنیده می‌شود. کمپانی EMT در اواسط دهه هفتاد میلادی هم با ریورب تحسین شده EMT 250 ریورب‌های دیجیتال را به دنیا معرفی کرد.
امروزه در تمام پلاگین‌ها، پچ‌های شبیه‌ساز ریورب پلیت وجود دارند، ریوربی که چند دهه قبل تنها در دسترس استودیوهای بزرگ و گران‌قیمت بود. صدای پلیت ریوربEMT 140 را می‌توانید در گیتار و وکال آلبوم Revolver از گروه بیتلز بشنوید.
Lexicon 224 Digital Reverb
اواخر پاییز سال 1978، ریورب دیجیتال Lexicon 224 در نمایشگاه AES در نیویورک معرفی شد. Lexicon 224 اولین ریورب دیجیتال نبود، اما توانست جایگاه ثابتی در استودیوهای بزرگ و گران‌قیمت پیدا کند. این ریورب ساخته یک دانشمند فیزیک هسته‌ای یعنی دکتر دیوید گریسینگر بود. این دانشمند یک موزیسین حرفه‌ای هم بود و به شکلی تخصصی صدابرداری را هم دنبال می‌کرد. گریسینگر ریورب EMT 250 (که در بالا به آن اشاره کردیم) را دیده بود و این ایده در ذهنش شکل گرفته بود که از یک میکرو کامپیوتر به عنوان مغز یک دیوایس ریورب دیجیتال استفاده کند. او طراحی اولیه‌اش را به کمپانی Lexicon نشان داد. Lexicon طرح او را خریداری کرد و با کمک این دانشمند موفق شد محصول نهایی را بسازد.
ریورب 224 با دو ورودی، چهار خروجی و برنامه‌هایی عرضه شد که ریورب‌های روم، هال و پلیت را شبیه‌سازی می‌کردند. قیمت Lexicon 224 از 7,500 دلار شروع می‌شد و تنها استودیوهای بزرگ توانایی خرید آن را داشتند. با این‌حال قیمت این ریورب تنها نصف قیمت EMT 250 بود و با توجه به کیفیت صوتی بالایی که داشت، در بهترین استودیوهای دنیا مورد استفاده قرار گرفت. ریورب دیجیتال Lexicon 224 استاندارد تازه‌ای را در کیفیت و انعطاف صوتی تعیین کرد و به این ترتیب دوران ریورب‌های دیجیتال با فرم فاکتور رک مونت شروع شد.
Eventide Clockworks Instant Phaser
در سال 1970، رک‌های استودیویی تنها دارای پری امپ، اکولایزر، لیمیتر و کمپرسور بودند و هنوز افکت‌های الکترونیکی در دسترس قرار نداشتند. در دهه 60 میلادی، تقریبا تمام ترفندها و تکنیک‌های استودیویی به صورت الکترومکانیکی انجام می‌شد. گروه بیتلز به دنبال تجربه فضاهای صوتی جدیدی بود و در یک استودیوی بسیار سطح بالا (استودیو EMI London که بعدا به Abbey Road تغییر نام داد) کار می‌کرد. گروه بیلتز از مهندسان ضبط خلاق و نوآوری استفاده می‌کرد که به بهترین تجهیزات سخت‌افزاری آن زمان دسترسی داشتند و با کارهای خلاقانه خود، انواع افکت‌ها را به شکل الکترومکانیکی شکل می‌دادند. اما این افکت‌های خلاقانه تقریبا تنها در انحصار گروه بیتلز بودند.
Eventide Instant Phaser یکی از اولین افکت‌های الکترونیکی بود. این افکت کمی قبل از معرفی دیلی‌های دیجیتال متولد شد. در این افکت از هشت فیلتر آنالوگ all-pass استفاده شده بود که افکت comb-filter متحرکی را شکل می‌دادند و به این ترتیب صدایی شبیه به افکت‌های Phaser امروزی شکل می‌گرفت.
افکت Instant Phaser خیلی سریع مورد توجه مهندسان صدایی قرار گرفت که به دنبال ایجاد فضای استریو در صداهای مونو بودند. در اواسطه دهه هفتاد میلادی، افکت Instant Phaser در بسیاری از موزیک‌های راک و جز فیوژن استفاده می‌شد. افکت‌های phaser رفته رفته به پدال‌های گیتار الکتریک راه پیدا کردند. امروز پلاگین‌های بسیار زیادی وجود دارند که افکت phaser را در اختیار شما قرار می‌دهند، اما در سال 1971 این تنها افکت Eventide Instant Phaser بود که چنین قابلیتی را ارائه می‌داد.
Eventide DDL 1745M Digital Delay
پیش از سال 1971، تمام تجهیزات حرفه‌ای استودیویی، آنالوگ بودند. تجهیزاتی که در استودیوهای سراسر دنیا استفاده می‌شد شامل تیپ ماشین، آمپلی فایر، کمپرسور و اکولایزر بود که از مدارهای آنالوگی شامل لامپ‌ها، خازن‌ها، ترانزیستورها و... تشکیل می‌شدند. در سال 1971، مدارهای یکپارچه فراگیر شدند، مدارهایی که امکان استفاده از هزاران ترانزیستور روی یک چیپ را فراهم می‌کردند. در این زمان بود که اولین دیلی دیجیتال تاریخ یعنی Eventide DDL 1745 متولد شد.
برای ساخت یک دیلی دیجیتال، سیگنال صوتی ورودی باید به دیجیتال تبدیل شود و در قسمت خروجی، دوباره به آنالوگ تغییر کند. انجام این پروسه در سال 1971 آسان نبود. اگرچه مبدل‌های دیجیتال به آنالوگ عملا دستگاه‌های ساده‌ای هستند، اما مبدل‌های آنالوگ به دیجیتال پیچیدگی بیشتری دارند. در سال 1971، مبدل‌های آنالوگ به دیجیتالی که برای ایجاد صدای باکیفیت قابل استفاده باشند، به طور گسترده در دسترس نبود. پس کمپانی Eventide مجبور شد چنین مبدل‌هایی را خودش از اول طراحی کند. این کمپانی موفق شد با مبدل‌هایش به کیفیت صدای خوبی برسد.
افکت دیلی دیجیتال DDL 1745 ماکسیمم زمان دیلی 200 میلی ثانیه‌ای داشت و کاربران می‌توانستند دیلی را در بازه‌های دو میلی ثانیه‌ای تنظیم کنند. برای دستیابی به این قابلیت، در افکت DDL 1745از حدودا صد هزار ترانزیستور استفاده شده بود. اگر فکر می‌کنید این تعداد ترانزیستور زیاد است باید به شما بگوییم که در گوشی‌های هوشمند امروزی از بیش از دو میلیارد ترانزیستور استفاده می‌شود!
Eventide 910 Harmonizer
H910 Harmonizer که در سال 1974 توسط کمپانی Eventide ساخته شد، اولین دیوایس مولتی افکت دیجیتال بود که به صورت گسترده وارد بازار می‌شد. این مولتی افکت هم قادر به تغییر pitch (تیون صدا) در محدوده‌ای دو اکتاوی بود و هم تا 112.5 میلی ثانیه‌ای دیلی به همراه فیدبک را در اختیار کاربر قرار می‌داد و کاربران با استفاده از آن می‌توانستند pitch صدا را در درجات نیم پرده‌ای تغییر دهند. Eventide H910 Harmonizer برای همیشه صدای موسیقی را تغییر و به موزیسین‌ها و پرودیوسرها اجازه داد کارهای خلاقانه‌ای انجام دهند که تا پیش از آن زمان ممکن نبود.
H910 ابتدا به عنوان یک پردازشگر هارمونی طراحی شده بود، اما سازنده آن نمی‌دانست که این دیوایس قرار است چه سرنوشتی پیدا کند. H910 خیلی سریع مورد استفاده گیتاریست‌های مطرح قرار گرفت. جیمی پیج، فرانک زاپا و پرودیوسرهایی مانند تونی ویسکانتی از H910 استقبال کردند و این افکت راهش را به بسیاری از استودیوهای سراسر دنیا پیدا کرد.
H910 Harmonizer برای هر چیزی از حجم دادن به صدای گیتار الکتریک تا ایجاد افکت‌های عجیب و غریب در وکال کاربرد دارد. این افکت تاثیر زیادی روی موزیک‌های اواخر دهه هفتاد میلادی گذاشت و از آن زمان تا بحال در بسیاری از قطعات موسیقی در انواع ژانرها مورد استفاده قرار گرفته است. این افکت برای ایجاد آرپژ، حجم دادن به وکال و به عنوان ابزاری برای طراحی صدا هم کاربرد دارد.
Eventide Instant Flanger
Eventide Instant Flanger در سال 1976 وارد بازار شد و افکت فلنجر جذابی را در اختیار کاربرانش قرار داد؛ افکتی که تا پیش از آن زمان به سادگی قابل دسترس نبود. Instant Flanger برای ایجاد افکت‌های استریوی داینامیک کاربرد داشت. با وجود کنترل‌های ساده روی این دیوایس، Instant Flanger به صدابرداران و مهندسان صدا اجازه داد به صدای گیتار، سینتی سایزر و حتی درامز تحرک بدهند. در این دیوایس قسمت‌های oscillator rate، phase و envelope follower قابلیت فعال و غیر فعال شدن داشتند و با فشار دادن چندین دکمه روی پنل جلوی دستگاه، کاربران می‌توانستند به افکت‌های صوتی عجیب و جدیدی دست پیدا کنند.
Instant Flangerدر بسیاری از قطعات موسیقی معروف استفاده شده است؛ شما می‌توانید صدای این افکت را در آلبوم Physical Graffiti از گروه لد زپلین بشنوید.
جمع‌بندی
شش افکتی که در این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم برای همیشه صدای موسیقی را تغییر دادند. امروزه پلاگین‌های نرم‌افزاری تمام این افکت‌ها وجود دارد و شما به راحتی می‌توانید با یک کلیک ماوس به آن‌ها دسترسی داشته باشید؛ اما در دهه هفتاد میلادی، این افکت‌ها تکنولوژی روز بودند و استودیوداران برای خریداری آن‌ها باید هزینه زیادی پرداخت می‌کردند.