وقتی صحبت از محصولات فندر می‌شود، بیشتر افراد یاد گیتارهای الکتریک تلکستر و استراتوکستر می‌‌افتند که برای اولین‌بار در ابتدای دهه پنجاه میلادی عرضه شدند. با این‌حال فندر در همین دهه یک ساز دیگر را تولید کرد که نقش قابل توجهی را در تاریخ موسیقی ایفا کرده است؛ این ساز، فندر پریسیژن بیس (Precision Bass) نام دارد که با نام پی بیس (P Bass) هم شناخته می‌شود. پریسیژن بیس اولین گیتار بیس الکتریک در جهان است که موفق شد به‌طور جدی نظر نوازندگان بیس را جلب کند.
پریسیژن بیس در سال 1951 انقلاب گیتارهای بیس چهار سیمه را آغاز کرد و در بیش از هفتاد سال گذشته، نقش مهمی در دنیای موسیقی داشته است. ما در این مقاله از تاریخچه این ساز جذاب صحبت خواهیم کرد.
معضل ولوم کم بیس‌های آکوستیک
تاریخچه پریسیژن بیس از تاریخ گیتارهای بیس الکتریک جدا نیست. در دهه سی میلادی، بیس‌های آکوستیک آپرایت تنها سازهای بیس بودند و در این دوران تقویت صدای سازها با استفاده از امپلی‌فایر یک تکنولوژی جدید محسوب می‌شد که در حالتی بدوی قرار داشت. پس موزیسین‌ها تنها به ولوم ذاتی خود ساز اتکا می‌کردند.
برای درامرها، پیانیست‌ها، ویولونیست‌ها و نوازندگان سازهای بادی، بانجو و ماندولین، ولوم مسئله مشکل‌سازی نبود، چون این سازها ولوم کافی برای شنیده شدن در یک گروه موسیقی را داشتند. به‌لحاظ ولوم تنها یک مشکل وجود داشت: گیتارهای آکوستیک و بیس‌های آپرایت نسبت به سایر سازهایی که در گروه‌های موسیقی استفاده می‌شدند، ولوم بسیار کمتری داشتند. حتی گیتارهای آکوستیک آرچتاپ بزرگ در مقایسه با ترومپت‌ها صدای بسیار آرام‌تری داشتند. وضعیت برای گیتارهای بیس آکوستیک از این هم بدتر بود، چرا که فرکانس‌های پایین این ساز برای این که به خوبی در کنار سایر سازها قابل شنیده شدن باشد، باید ولوم زیادی داشته باشد. در این دوره چند مورد از تولیدکنندگان گیتارهای بیس آکوستیک سعی کردند تا مدل‌هایی بسازند که صدای آن‌ها با استفاده از املپی‌فایر تقویت شود، اما اقدام آن‌ها موفقیت‌آمیز نبود.
لئو فندر در تقویت صدا با استفاده از امپلی‌فایر تخصص داشت و در دهه 1950 با ساخت گیتارهای الکتریک تلکستر، برودکستر و اسکوایر برای همیشه تاریخ موسیقی را تغییر داد. در دهه چهل میلادی، پیشرفت‌هایی در زمینه تقویت صدای گیتارهای شش سیم با امپلی‌فایر ایجاد شده بود. بلندتر شدن صدای گیتارها باعث شده بود تا گیتار بیس با مشکل جدی‌تری مواجه شده و صدای این ساز در گروه‌های موسیقی رفته رفته محو شود. اگرچه روند تکامل و تبدیل شدن گیتارهای آکوستیک به گیتارهای الکتریک یک روند تدریجی و پیوسته بود، اما گیتار بیس تغییری ناگهانی را به خود دید.
موزیسین‌ها به وسیله‌ای برای تقویت صدای بیس نیاز داشتند و گیتار الکتریک تلکستر هم نشان داده بود استفاده از چنین سیستمی موفقیت‌آمیز است؛ پس این ایده به‌وجود آمد که اگر دو سیم از تلکستر حذف شود، طول دسته گیتار افزایش پیدا کند و تیون آن یک اکتاو پایین‌تر آید چه اتفاقی خواهد افتاد؟ پس لئو فندر تلاش کرد پلی میان گیتارهای بیس آکوستیک و گیتارهای الکتریکش ایجاد کند. اولین گیتار پریسیژن بیس در سال 1951 متولد شد.
اضافه شدن فرت‌ها
تا پیش از پریسیژن بیس، گیتارهای بیس فاقد فرت بودند. لئو فندر با الهام از گیتار الکتریک تلکستر، تصمیم گرفت روی فینگربرد پریسیژن بیس فرت قرار دهد. این ایده به کلی نوع نوازندگی بیس را تغییر داد و موجب شد صدای شارپ‌تر و تُن روشن‌تری از گیتارهای بیس شنیده شود. این موضوع همچنین موجب شد یادگیری نوازندگی گیتار بیس هم آسان‌تر شود. لئو فندر با الهام از این طراحی فرت‌دار، نام این ساز را پریسیژن بیس (به معنای بیس با دقت بالا) گذاشت. پیش از این نوازندگان بیس باید سال‌ها زمان صرف می‌کردند تا جای دقیق نُت‌ها را روی فینگربرد فاقد فرت بیس‌های آپرایت یاد بگیرند، اما فندر با قرار دادن فرت روی فینگربرد، کار نوازندگان را آسان کرد. حالا حتی نوازندگان گیتار الکتریک هم تقریبا به راحتی می‌توانستند گیتار بیس فندر را بنوازند.
کوتاه کردن طول اسکیل
.png)
طول اسکیل (فاصله بین نات تا بریج گیتار) در بیس‌های آپرایت آکوستیک چیزی در حدود صد سانتی‌متر بود. واضح بود که لئو فندر این طول اسکیل را کوتاه‌تر خواهد کرد تا تجربه‌ای مانند نواختن گیتار الکتریک برای نوازندگان بیس فراهم شود. اما این سوال مطرح بود که طول اسکیل چقدر باید کوتاه شود؟ لئو فندر چندین طول اسکیل مختلف را امتحان کرد و در نهایت تصمیم به استفاده از طول اسکیل 86 سانتی گرفت؛ یعنی چیزی مابین آپرایت بیس‌ها و گیتار الکتریک تلکستر (با طول اسکیل حدود 62 سانتی). این طول اسکیل تناسب ایده‌آلی از کشش سیم‌ها، راحتی در نوازندگی و تُن بیس را فراهم می‌کرد. طول اسکیل بیشتر گیتارهای بیس از زمان لئو فندر تغییر نکرده است و این موضوع نشان‌دهنده دقت بالای مهندسی لئو فندر است.
راحتی بدنه سالیدبادی
به گفته لئو فندر، یکی از هدف‌های اصلی او در ساخت پریسیژن بیس، کوچک کردن سایز گیتارهای آپرایت بیس بود. به دلیل بزرگ بودن اندازه آپرایت بیس، نوازنده همیشه در عقب استیج قرار می‌گرفت تا دید بینندگان را مسدود نکند. نوازنده‌های بیس نه روی استیج دیده می‌شدند و نه صدای ساز آن‌ها شنیده می‌شد. پریسیژن بیس اما بدنه باریک و سبکی داشت؛ فرم فاکتور جمع و جور این ساز موجب می‌شد تا نوازنده‌ها به راحتی آن را با خود به استودیوها و سالن‌های اجرا حمل کنند.
بالا بردن ولوم
امپلی‌فایرهایی که در اوایل دهه پنجاه میلادی وجود داشت، قادر به ایجاد تُن بیس راضی‌کننده با ولوم بالا نبودند. لئو فندر کارش را به‌عنوان یک سازنده امپلی‌فایر شروع کرده بود و همین دانش به او کمک کرد تا پریسیژن بیس را به موفقیت برساند. بدون طراحی یک امپلی‌فایر مناسب، قطعا پروژه پریسیژن بیس با شکست مواجه می‌شد.
سال‌های سخت
تقریبا دو دهه طول کشید تا گیتارهای الکتریک سالیدبادی بین گیتاریست‌ها محبوب شوند، حالا تصور کنید گیتار بیس الکتریک با بدنه تخت و ساده‌اش چگونه می‌توانست جایگزین آپرایت بیس‌های دست‌سازی شود که طراحی زیبا و پیچیده‌ای داشتند. تا سال 1957، در پریسیژن بیس تغییراتی ایجاد شد؛ از جمله این تغییرات می‌توان به عرضه مدل‌هایی با رنگ‌بندی جدید، ایجاد انحنای بیشتر در بدنه و استفاده از چوب آلدر در قسمت بدنه اشاره کرد. اگرچه برخی از نوازندگان بیس به واسطه فرم فاکتور کوچک و قابلیت حمل پریسیژن بیس به سمت این ساز رفتند و بیس‌های آپرایت خود را کنار گذاشتند، اما پریسیژن بیس هنوز نتوانسته بود در استودیوها جای خود را پیدا کند. این تغییرات برای موفقیت پریسیژن بیس کافی نبودند و نیاز بود تا یک نوازنده مطرح از این ساز استفاده کند و یا در ساخت یک قطعه هیت از پریسیژن بیس استفاده شود تا بقیه هم قانع شوند که با این ساز می‌توان کارهای بزرگی انجام داد. سرانجام در سال 1957 الویس پریسلی با قطعه موفق Jailhouse Rock سرنوشت پریسیژن بیس را تغییر داد.
نوازنده بیس این قطعه، بیل بلک بود. او در این ترک نه تنها صدای پانچی و متمرکز پریسیژن بیس را به میلیون‌ها نفر از طرفداران راک اند رول معرفی کرد، بلکه از پریسیژن بیس در فیلم سینماییJailhouse Rock هم به‌طور مکرر استفاده شد. گفته می‌شد الویس علاقه زیادی به پریسیژن بیس پیدا کرده بود و این باور وجود دارد که اولیس، بیل بلک را قانع کرد آپرایت بیس را کنار بگذارد و از پریسیژن بیس استفاده کند. اواخر دهه پنجاه دوران اوج شهرت و تاثیر فرهنگی الویس پریسلی بود. به همین سادگی پریسیژن بیس جایگاه خود را در فرهنگ عامه پیدا کرد.
شروع تغییرات
در سال 1957 یک تغییر بسیار بزرگ در پریسیژن بیس ایجاد شد و پیک گارد، هد استاک (سردسته) و پیکاپ‌های این ساز تغییر کرد. حالا پریسیژن بیس بجای پیکاپ سینگل کویل از پیکاپ اسپلیت کویل استفاده می‌کرد. پیکاپ اسپلیت کویل صدای عمیق‌تر، غنی‌تر و کم نویزتری داشت و نسبت به پیکاپ سینگل کویل پانچ و قدرت بیشتری را ارائه می‌داد. به عقیده بسیاری از نوازندگان بیس، پیکاپ اسپلیت کویل پریسیژن بیس هم دسترسی به طیف وسیعی از تُن‌ها را فراهم می‌کند و هم موجب می‌شود تا صدای این ساز به خوبی در میکس بنشیند. این پیکاپ هم می‌تواند صدای عمیق و گرمی داشته باشد، و هم می‌تواند صدایی خشن را ارائه دهد.
در اواخر دهه پنجاه و در طول دهه شصت میلادی تغییراتی جزئی در P Bass ایجاد شد؛ به‌عنوان مثال چوب فینگربُرد به رزوود تغییر کرد و تغییراتی در ظاهر این گیتار بیس ایجاد شد. با این‌حال اگر شما همین امروز به یک فروشگاه بروید و فندر پریسیژن بیس مدل 2023 را امتحان کنید، حس و المان‌های اصلی آن بسیار شبیه به پریسیژن بیس‌هایی خواهد بود که در سال 1957 وجود داشتند.
پریسیژن بیس در سبک سرف راک
اگرچه الویس پریسلی با گروهش جایگاه بیس الکتریک را در موسیقی راک محکم کرد، اما هنوز هم آپرایت بیس‌ها نقش پررنگی در گروه‌های راک اند رول دهه پنجاه میلادی داشتند. با این‌حال در آن سال‌ها سبک دیگری در حال شکوفا شدن بود که به صدای عمیق و قدرت فرکانس‌های بیس فندر پریسیژن تکیه داشت. این سبک Surf Rock (سرف راک) بود؛ اگرچه این سبک خیلی زود محو شد و تاثیر فرهنگی راک اند رول الویس پریسلی را نداشت، اما در اواخر دهه پنجاه و اوایل دهه شصت به جایگاه مهمی دست پیدا کرده بود. سرف راک اولین ژانری بود که از بدو پیدایشش در آن از بیس الکتریک استفاده شده بود و در آن زمان پریسیژن بیس تنها بیس الکتریک در دسترس بود. شاید استفاده از پریسیژن بیس در راک اند رول اختیاری بود، اما در سبک سرف راک اگر از پریسیژن بیس استفاده نمی‌کردید، موزیک شما درست صدا نمی‌داد.
صدای بیس دهه شصت میلادی
در دهه شصت، پریسیژن بیس در سبک‌های راک، آر اند بی و پاپ استفاده می‌شد. در سال 1960 فندر دومین گیتار بیس خود را با نام جز بیس روانه بازار کرد. جز بیس اگرچه به موفقیت فوق‌العاده‌ای دست پیدا کرد، اما دهه شصت دهه پریسیژن بیس بود. اگرچه بسیاری از سازهای فندر در دهه شصت میلادی تغییرات بزرگی به خود دیدند، اما پریسیژن بیس دست‌نخورده باقی ماند، تا جایی که فندر حتی به خودش زحمت نمی‌داد تصاویر این ساز را در کاتالوگ‌ها تغییر دهد. در نهایت در سال 1968 فندر یک مدل پریسیژن بیس با نام Telecaster Bass را روانه بازار کرد. این ساز دارای پیکاپ سینگل کویل بود و مشابه پریسیژن بیس‌های اولیه ساخته شده بود؛ این ساز در حقیقت ادای دینی بود به گیتار الکتریک تلکستر، چرا که پریسیژن بیس با الهام از تلکستر ساخته شده بود.
سخن پایانی
پریسیژن بیس‌هایی که بسیاری از نوازندگان امروزی استفاده می‌کنند، بسیار مشابه مدل 1957 است. از آن زمان تا بحال، بیس الکتریک جایگاه ثابتی در بسیاری از ژانرهای موسیقی داشته است. سازی که لئو فندر بیش از هفتاد سال پیش طراحی کرد، به خوبی در طول زمان جوابش را پس داده و کماکان انتخاب اول بسیاری از نوازندگان گیتار بیس است؛ سازی که فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرد و آینده پر از ابهامی داشت، اما حالا به یکی از محبوب‌ترین سازهای تمام تاریخ تبدیل شده است.